Денсаулық сақтау қызметкерлері өз қызметінің түрі бойынша зиянды химиялық заттар, биологиялық агенттер, шу, діріл, ультрадыбыс, ионизация, лазерлік әсер және басқалар сияқты әртүрлі қолайсыз факторлардың әсеріне ұшырауы мүмкін. Сондықтан еңбекті қорғаудың құқықтық, әлеуметтік-экономикалық, ұйымдық-техникалық, санитарлық-гигиеналық, емдеу-алдын алу, оңалту және өзге де іс-шараларды қамтитын еңбек қызметі процесінде қызметкерлердің өмірі мен денсаулығын сақтау жүйесі ретінде маңызы зор.
Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасы өз қағидаттары ретінде мынадай негізгі ережелерді бекітеді: қызметкердің қауіпсіздік пен гигиена талаптарына жауап беретін еңбек жағдайларына құқығын қамтамасыз ету; қызметкердің өмірі мен денсаулығының басымдығы және еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті қорғау мәселелерін мемлекеттік реттеу (Еңбек кодексінің 4-бабы).
Еңбекті қорғауды ұйымдастыру мәселелеріне Еңбек кодексінің тұтас бөлімі арналған: 4 – бөлім «Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау»; еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау бойынша ішкі бақылауды ұйымдастыру-22-бөлім, сондай-ақ басқа да заңға тәуелді нормативтік-құқықтық актілер.
Ұйымда еңбекті қорғаудың тиісті деңгейін қамтамасыз етуге бағытталған іс-шаралардың тиімділігі қызметкер мен жұмыс берушінің құқықтарын қамтамасыз етуді ғана емес, сондай-ақ олардың өзара міндеттерін міндетті түрде орындауды көздейді (Еңбек кодексінің 181 және 182-баптары). Атап айтқанда, қызметкердің міндеттеріне жатады; талаптардын нормаларын сақтау, ережелерін және нұсқаулықтарын, еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау; мүлтіксіз қолдану және пайдалану мақсаты бойынша жеке және ұжымдық қорғану құралдарын ұсынатын жұмыс берушімен және басқа да міндеттерін сақтау.
Заңға тәуелді актілердің арасында мыналарды атап өткен жөн::
- «Жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығына, жыл сайынғы ақылы қосымша еңбек демалысына және еңбекақының жоғары мөлшеріне құқық беретін өндірістердің, цехтардың, кәсіптер мен лауазымдардың тізімін, ауыр жұмыстардың, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауіпті жұмыстардың тізбесін, сондай-ақ оларды беру қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 28 желтоқсандағы №1053 бұйрығы»;
- «Адамға әсер ететін физикалық факторлардың гигиеналық нормативтерін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 28 ақпандағы № 169 бұйрығы»;
- Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелері бойынша оқыту, нұсқама беру және білімдерін тексеру қағидалары мен мерзімдерін бекіту туралы»;
- «Өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша міндетті мерзімдік аттестаттау қағидаларын бекіту туралы «Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 28 желтоқсандағы №1057 бұйрығы.
Еңбекті қорғау саласында кәсіподақтардың рөлі жоғары мәртебеге ие.
2014 жылдың 27 маусымдағы 16-бап Қазақстан Республикасының Заңы «Кәсіподақтар бірлестігі» кәсіподақтар құқығын бекітеді:
- өндірістік қауіпсіздік және еңбекті қорғау жөніндегі кеңесінің құрамында бірлескен іс-қимылдарды ұйымдастыруға жұмыс беруші еңбекті қорғау талаптарын қамтамасыз ету, өндірістік жарақаттанудың алдын алу және кәсіби аурулар, сондай-ақ тексерулерді жүргізу жағдайларын және еңбекті қорғау, жұмыс орындарында (қоғамдық ішкі бақылау);
- келісімдерге және ұжымдық шарттарға сәйкес еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау ережелерін сақтай отырып, қалыпты еңбек жағдайларын қамтамасыз ету бойынша шараларды зерделеу және қабылдау үшін өз өкілдері атынан кәсіподақ мүшелерінің жұмыс орындарына бару.
Бұл ретте кәсіподақтар қызметкерлердің ішкі еңбек тәртібі мен еңбек тәртібі ережелерін, сондай-ақ еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау ережелерін сақтауына жәрдемдесуге міндетті (жоғарыда аталған Заңның 17-бабы).
«Павлодар облысының Денсаулық сақтау басқармасы» ММ, «SENIM «Денсаулық сақтау жүйесі қызметкерлерінің салалық кәсіптік одағы» РҚБ Павлодар облыстық филиалы және «Ұлттық денсаулық сақтау палатасы» ЗТБ арасындағы 2019-2020 жылдарға арналған облыстық Салалық келісімнің 4-бөлімінің ережелеріне сәйкес тараптардың еңбекті қорғау саласындағы өзара құқықтары мен міндеттері танылады, бұл оларды ұжымдық шарттардың мазмұнына міндетті түрде енгізуді көздейді.
Осылайша, жалпы іс – шаралардың негізгі мақсаты-еңбекті қорғау мәдениетін және кәсіподақ ұйымдары тарапынан қоғамдық бақылаудың рөлін арттыру. Белгіленген міндеттерді шешу жұмыс берушілер мен қызметкерлердің бірлескен күшімен жүзеге асырылуы өте маңызды.
Юрисконсульт Комков С.
